هنگامی که صحبت از رشد و تکامل نوزادان و کودکان می شود، یکی از جنبه های حیاتی که نگرانی والدین، پزشکان و درمانگران است، پیشرفت مهارت های حرکتی کودک است. تأخیرهای حرکتی می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و می تواند نشان دهنده اختلالات و بیماری های مختلف مرتبط با سلامت و یا اختلالات رشدی باشد. درک، شناسایی و درمان تاخیر حرکتی کودک در مراحل اولیه برای رشد به موقع و بهبود توانایی های عملکردی کودک ضروری است که این امر جز با غربالگری رشدی کودک و ارزیابی های تشخیصی دقیق امکان پذیر نیست. این مقاله جنبه‌های تاخیر حرکتی نوزاد و کودک، پیامدهای آن و استراتژی‌های مداخله و حمایت را بررسی می‌کند.

تاخیر حرکتی در کودک چیست؟

تأخیر حرکتی به رشد کندتر از حد انتظار در کنترل، هماهنگی و حرکت عضلات کودک اشاره دارد. این تأخیرها می‌تواند بر مهارت‌های حرکتی ظریف، مانند گرفتن یا دستکاری اشیاء کوچک، یا مهارت‌های حرکتی درشت، که شامل نشستن، خزیدن، راه رفتن و سایر حرکات بزرگ بدن است، تأثیر بگذارد.

انواع تاخیرهای حرکتی در نوزادان و کودکان

تاخیرهای حرکتی به طور کلی به دو نوع تقسیم می شوند:

1. تاخیرهای حرکتی ظریف: اینها شامل مشکلات در زمینه انجام حرکات ریزتر است که نیاز به استفاده از ماهیچه های کوچک انگشتان دست، انگشتان پا، مچ دست، لب ها و زبان دارد. به عنوان مثال می توان به مشکلات در دست گرفتن قاشق، برداشتن اشیاء کوچک یا بیان صحیح صداها اشاره کرد.
2. تاخیرهای حرکتی درشت: این تاخیرها شامل گروه های عضلانی بزرگتر درگیر در نشستن، غلت زدن، خزیدن، راه رفتن و تعادل کلی می شود.

در حالی که پسران و دختران هر دو می توانند تاخیرهای رشدی را تجربه کنند، تفاوت هایی در الگوها و شناخت این تاخیرها وجود دارد. درک این تفاوت‌های جنسی برای تشخیص به موقع، دقیق و مداخله مناسب بسیار مهم است و تضمین می‌کند که هر کودکی فرصت رسیدن به پتانسیل رشد کامل خود را دارد.

دلایل تاخیر حرکتی در کودک یا نوزاد

علل بالقوه تاخیر حرکتی متنوع است و می تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات ژنتیکی: مانند سندرم داون و دیستروفی عضلانی.
• تولد زودرس نوزاد: که می تواند در رشد حرکتی مناسب اختلال ایجاد کند.
• عفونت در دوران بارداری: که می تواند سیستم عصبی در حال رشد را تحت تاثیر قرار دهد.
• عدم فرصت برای حرکت کردن: فراهم نکردن زمان یا فضای کافی برای حرکت و اکتشاف می تواند مانع رشد حرکتی شود.
• اختلالات عصبی: از جمله فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی.
• اختلالات متابولیک: شرایطی که بر تولید انرژی کودک تأثیر می گذارد.

ارزیابی و تشخیص تاخیرهای حرکتی در کودکان

شناسایی تاخیرهای حرکتی معمولاً از طریق مشاهده نقاط عطف رشدی حیاتی انجام می شود، مانند:

• تا 3 ماهگی: توانایی بالا نگه داشتن سر و فشار دادن به بالا در زمان شکم
• تا 6 ماهگی: قابلیت غلت زدن در هر دو جهت
• تا 9 ماهگی: قابلیت نشستن بدون تکیه گاه
• تا 12 ماهگی: قابلیت خزیدن
• تا 18 ماهگی: توانایی راه رفتن مستقل

توجه به این نکته مهم است که طیف وسیعی از تغییرات طبیعی در دستیابی به این نقاط عطف وجود دارد. با این حال، تاخیر مداوم یا قابل توجه ممکن است نشان دهنده تاخیر حرکتی باشد. از جهت دیگر بررسی نقاط عطف رشدی بر اساس ارزیابی ها و روش های غربالگری استاندارد خطر اشتباه و نادیده گرفتن مشکلات کودک را به حداقل رسانده و تصویر درست تر و دقیق تری از روند رشد کودک در اختیار متخصصین و خانواده کودک قرار می دهد.

تست های غربالگری و تشخیصی تاخیر رشدی کودک

مراجعه منظم کودک سالم به مراکز ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی برای نظارت بر پیشرفت کودک حیاتی است. اگر مشکوک به تاخیر حرکتی باشد، متخصصان مراقبت های بهداشتی ممکن است تست های غربالگری رشدی خاصی مانند تست ای اس کیو ASQ یا تست عملکرد حرکتی نوزاد (TIMP) را انجام دهند. در برخی موارد، ارجاع به متخصصان مغز و اعصاب اطفال، متخصص اطفال رشد، یا کاردرمانگر ممکن است برای ارزیابی و تشخیص بیشتر ضروری باشد.

تاثیرات و عوارض تاخیرهای حرکتی

تأخیرهای حرکتی می تواند بر توانایی کودک برای کشف محیط خود تأثیر بگذارد که به نوبه خود می تواند بر رشد شناختی و اجتماعی تأثیر بگذارد. تاخیر در مهارت های حرکتی درشت می تواند فرصت کودک را برای بازی و تعامل با محیط خود مهار کند، در حالی که تاخیر در مهارت های حرکتی ظریف می تواند منجر به ناامیدی در دست زدن به اشیا یا انجام کارهای روزانه مانند لباس پوشیدن شود.

فرق تاخیر حرکتی و فلج مغزی در کودکان

فلج مغزی و تاخیر حرکتی شرایط مشخصی هستند که حرکت را در کودکان تحت تاثیر قرار می دهند، اما علل، ویژگی ها و پیامدهای متفاوتی دارند. فلج مغزی گروهی از اختلالات حرکتی دائمی است که در اوایل کودکی ظاهر می شود. این یک اختلال عصبی ناشی از یک آسیب مغزی یا ناهنجاری غیر پیشرونده است که در زمانی که مغز در حال رشد است رخ می دهد. اما تاخیر حرکتی به زمانی اشاره دارد که کودک در زمان های مورد انتظار به نقاط عطف حرکتی خود نمی رسد. کودک مبتلا به تاخیر حرکتی ممکن است ننشیند، بخزد، راه نرود یا کنترل حرکتی خوب را مطابق با هنجارهای سنی ثابت نشان دهد، اما برخلاف فلج مغزی، لزوماً به دلیل آسیب مغزی نیست.

CP یک وضعیت دائمی است، در حالی که تاخیر حرکتی گاهی اوقات می تواند موقتی باشد یا با مداخله برطرف شود. هر دو مشکل از مداخله زودهنگام سود می برند، اما پتانسیل بهبود می تواند متفاوت باشد. کودکان مبتلا به CP احتمالاً به حمایت مادام‌العمر نیاز دارند، در حالی که تاخیرهای حرکتی احتمالاً می‌تواند به طور کامل برطرف شود. به طور خلاصه، در حالی که فلج مغزی و تأخیر حرکتی هر دو بر توانایی‌های حرکتی کودک تأثیر می‌گذارند، فلج مغزی یک اختلال عصبی پیشرونده با ناتوانی‌های بالقوه گسترده‌تر است، و تأخیر حرکتی می‌تواند نشانه‌ای از علل مختلفی باشد که ممکن است موقتی یا بخشی از رشد باشد.

مداخله و درمان تاخیر حرکتی کودک

مداخلات تاخیر رشدی و حرکتی کودک می‌تواند شامل کاردرمانی در تاخیر حرکتی باشد که مجموعه مهارت‌های خاصی را از طریق تمرین‌ها و فعالیت‌های اختصاصی تقویت می‌کند. البته درمان بستگی به علت زمینه ای دارد. در مواردی که تاخیرهای حرکتی با یک بیماری دائمی مانند CP همراه نباشد، نشان داده شده است که مداخلات زودهنگام تا حد زیادی نتایج را بهبود می بخشد. والدین و مراقبان نیز نقشی حیاتی در فرآیند مداخله بازی می‌کنند، زیرا می‌توانند تمرین‌ها و فعالیت‌هایی را در خانه تسهیل کنند که از رشد کودک حمایت می‌کند.

در نتیجه

تاخیرهای حرکتی می تواند منبع نگرانی قابل توجهی برای والدین و مراقبان باشد، اما با غربالگری رشدی به موقع و مناسب، مداخله به موقع و یک شبکه حمایتی پزشکان و درمانگران، کودکان می توانند به حداکثر پتانسیل خود برسند. همانطور که ما به پیشرفت در دانش و گزینه های درمانی خود ادامه می دهیم، آینده برای کودکان دارای تاخیر حرکتی امیدوارکننده تر به نظر می رسد. پذیرش یک رویکرد پیشگیرانه و آگاهانه تضمین می کند که به هر کودک بدون توجه به موانعی که ممکن است در مسیر رشد خود با آن مواجه شوند، بهترین فرصت برای پیشرفت داده می شود.