مداخلات زودهنگام به روش دنور

مداخلات زودهنگام به روش دنور (ESDM) یک برنامه مداخله اولیه جامع برای کودکان خردسال مبتلا به اختلالات تکاملی به ویژه طیف اوتیسم (ASD) یا در معرض خطر ابتلا به اوتیسم است. این یک مداخله بازی محور است که از یک رویکرد رشدی و فردی برای بهبود ارتباطات اجتماعی و توانایی‌های شناختی کودکان خردسال مبتلا به اختلالات تکاملی استفاده می‌کند.

مدل دنور  بر اساس اصول تحلیل رفتار کاربردی (ABA) است که یک درمان مبتنی بر شواهد به طور گسترده برای طیف وسیعی از اختلالات استفاده می شود. با این حال، مدل دنور  بسیاری دیگر از رویکردهای رشدی و رابطه محور، مانند بازی درمانی و مداخلات مبتنی بر رابطه را نیز در بر می گیرد.

مدل دنور  معمولاً توسط درمانگران آموزش دیده ارائه می شود و برای اجرا در تنظیمات مختلف از جمله خانه و کلینیک طراحی شده است. این برنامه معمولاً برای هر کودک فردی با تمرکز بر ایجاد نقاط قوت و پرداختن به مناطق مورد نیاز است.به طور کلی، مدل دنور شروع اولیه نتایج امیدوارکننده‌ای در بهبود ارتباطات اجتماعی، توانایی‌های شناختی و رفتار انطباقی در کودکان خردسال مبتلا به ASD نشان داده است.

ویژگی مداخلات زودهنگام

مداخلات زودهنگام یا بهنگام برنامه‌ها یا استراتژی‌هایی هستند که برای رفع نگرانی‌های رشدی، رفتاری یا سلامتی کودکان در اسرع وقت طراحی شده‌اند. هدف از مداخلات زودهنگام شناسایی و رسیدگی به مسائل بالقوه قبل از اینکه مدیریت آنها شدیدتر یا دشوار شود و ارتقای رشد و رفاه سالم در کودکان است. مداخلات اولیه می‌تواند شامل طیف وسیعی از رویکردها، مانند درمان‌ها، برنامه‌های آموزشی و خدمات حمایتی برای خانواده‌ها باشد.

مداخلات زودهنگام به طور معمول بر اساس اصول رشد اولیه دوران کودکی است و متناسب با نیازهای خاص هر کودک است. آنها اغلب به شیوه ای چند رشته ای و مشارکتی اجرا می شوند که شامل والدین، مراقبان، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی و سایر متخصصان می شود. مداخلات اولیه همچنین ممکن است شامل رویکردهای مختلفی مانند درمان مبتنی بر بازی، مداخلات رفتاری و حمایت خانواده باشد.

تحقیقات نشان داده است که مداخلات زودهنگام می تواند در ارتقای نتایج مثبت برای کودکان بسیار موثر باشد. با پرداختن زودهنگام به مسائل، کودکان به احتمال بیشتری مهارت‌ها و توانایی‌هایی را که برای موفقیت در زندگی نیاز دارند، توسعه می‌دهند و از مشکلات جدی‌تر در مسیر اجتناب می‌کنند. مداخلات زودهنگام همچنین می تواند حمایت ارزشمندی را برای خانواده ها فراهم کند و به آنها کمک کند تا نیازهای کودک خود را بهتر درک کنند و به منابع مورد نیاز برای ارائه بهترین مراقبت ممکن دسترسی پیدا کنند. مداخلات زودهنگام به روش دنور (ESDM) نمونه ای از یک برنامه مداخله زودهنگام ارزشمند برای کودکان خردسال مبتلا به اختلالات تکاملی به ویژه طیف اوتیسم (ASD) است.

مداخلات زودهنگام به روش دنور برای چه  کودکانی مناسب است؟

هدف روش دنور کاهش علائم اوتیسم و سایر اختلالات تکاملی با هدف قرار دادن تمام حوزه های رشدی است. این روش درمانی به طور ویژه برای کودکان 12 تا 48 ماهه (1 تا 4 ساله) مبتلا به اختلالات تکاملی به طور خاص اوتیسم ایجاد شده است و کودکان از سن حدود 9 ماه تا 60 ماه کامل قابل پذیرش در این بخش هستند. روش دنور در حالی که به تمام زمینه‌های رشدی که کودک در آنها دچار تاخیر هستند می‌پردازد، به طور ویژه بر تقویت توانایی‌های اجتماعی-هیجانی، شناختی و زبانی کودکان تمرکز دارد زیرا رشد در این حوزه‌ها به طور جدی تحت تأثیر اختلال طیف اوتیسم قرار دارد. برای رسیدگی به این مسائل با ارائه یک مداخله مبتنی بر بازی که بر توسعه ارتباطات اجتماعی و مهارت های شناختی تمرکز دارد، طراحی شده است. این برنامه با توجه به نیازهای فردی هر کودک طراحی شده است و می تواند برای کودکانی با طیف وسیعی از توانایی ها و شدت علائم موثر باشد.

حیطه های ارزیابی و درمان دنور

مدل دنور شروع زودهنگام (ESDM) یک برنامه مداخله زودهنگام جامع است که در بهبود چندین زمینه رشد کودک کار می کند. این برنامه از یک رویکرد مبتنی بر بازی و رشد برای هدف قرار دادن زمینه های زیر در رشد کودک استفاده می کند:

• ارتباط دریافتی: ارتباط مستلزم آن است که شخصی پیامی ارسال کند و شخص دیگری پیام را دریافت یا درک کند. ارتباط دریافتی فرآیند دریافت و درک پیام است. مثال هایی از ارتباط دریافتی: دنبال کردن دستورالعمل ها، درک مکالمه، پاسخ دقیق و مناسب به سوالات، درک داستان ها، استفاده از زمان های صحیح فعل، ضمایر، جمع و …، درک و پاسخ مناسب به موقعیت های اجتماعی.
• ارتباط بیانی: ارتباط بیانی شامل ارسال پیام به شخص دیگری است. صحبت کردن، ژست (دست تکان دادن، اشاره کردن)، نوشتن (پیامک، ارسال ایمیل)، حالات چهره (گریه کردن، لبخند زدن) و صداها (گریه کردن، فریاد زدن) همگی انواعی از زبان یا ارتباط بیانی هستند.
• توجه اشتراکی: توجه اشتراکی رفتاری است که در آن دو نفر به منظور تعامل با یکدیگر بر روی یک شی یا رویداد تمرکز می کنند. این مورد نوعی رفتار اجتماعی و ارتباطی اولیه است. توجه اشتراکی نیاز به توانایی به دست آوردن، حفظ و جابجایی توجه دارد و ممکن است با استفاده از تماس چشمی، ژست ها (مانند اشاره با انگشت اشاره) و/یا صداها، از جمله کلمات به عنوان مثال”به آن طرف نگاه کن” به دست آید.
• تقلید: تقلید شامل توانایی کودک در کپی کردن اعمال دیگران با اشیا (مانند ضربه زدن به طبل یا هل دادن ماشین)، ژست و حرکات بدن (مانند کف زدن یا تکان دادن) صداها یا کلمات است.
• مهارت های اجتماعی: مهارت‌های اجتماعی مشتمل بر شیوه‌های ارتباطی با دیگران است که امكان شروع و تداوم روابط متقابل و مثبت را با ديگران فراهم مي‌آورد. مهارت‌های اجتماعی برای کودکان امری حیاتی است؛ زیرا راهی برای ایجاد و توسعه‌ی روابط هستند و به کودکان این فرصت را می‌دهد تا از همسالان خود بیاموزند. مثال هایی از مهارت اجتماعی کودکان شامل ارتباط چشمی، درخواست کمک، جلب توجه دیگری، تعامل و تقلید با همسالان و …. می باشد.
• مهارت های بازی: بازی، تجربه بنیادی کودک برای ادراک جهان پیرامون است. به تدریج که کودک رشد و نمو می یابد، در ارتباط با خود، جهان مادی و اجتماع اقدام به معناسازی کرده و از طریق ابزار« بازی کردن» خود را کشف می کند. مثال هایی از مهارت های بازی که در طی رشد کودک کسب می شود شامل: بازی نمایشی، بازی مستقل، بازی موازی، بازی گروهی و …. می باشد.
• مهارت های شناختی: مهارت های شناختی تمام فرآیند های مرتبط با فکر کردن را شامل می شود. توجه، حافظه، قضاوت، انعطاف پذیری شناختی، بینش و …. همگی مهارت‌‌‌‌های شناختی هستند که با هم فعالیت میکنند و مغز کودک از آن ها برای تفکر, خواندن, یادگیری, یادآوری، استدلال و … استفاده میکند.
• مهارت های حرکتی ظریف: رشد مهارت های حرکتی ظریف کودکان یکی از پایه های ضروری برای دستیابی به دیگر مهارت های مهم آینده همانند نوشتن، ترسیم و مراقبت از خود می‌باشد. مهارت های حرکتی ظریف شامل استفاده از عضلات کوچک در انگشتان، دست و بازو برای دست ورزی، کنترل و استفاده از وسایل و اشیا می‌باشد. هماهنگی چشم و دست، که در آن فرد از بینایی برای کنترل حرکات و فعالیت های عضلات کوچک استفاده می‌کند، نیز از دیگر اجزای مهم رشد مهارت های حرکتی ظریف می‌باشد.فعالیت هایی نظیرگرفتن مداد، ترسیم کردن و نوشتن، نخ کردن مهره ها، قیچی کردن و… از جمله این مهارت ها هستند.
• مهارت های حرکتی درشت: مهارت های حرکتی درشت مهارت هایی هستند که مستلزم حرکت کل بدن و فعالیت عضلات بزرگ بدن برای انجام فعالیت های روزمره است. غلت زدن، چهار دست و پا رفتن، نشستن، ایستادن، راه رفتن و … به عنوان مهارت حرکتی درشت شناخته می شود.
• مهارت های مراقبت از خود: مهارت های خود مراقبتی مانند استفاده از چاقو و چنگال، بستن بند کفش، باز و بسته کردن دکمه شلوار هنگام توالت رفتن و هرگونه فعالیتی که در حیطه استقلال شخصی، مراقبت از خود و بهداشت فردی کودک قرار دارد در این حیطه ارزیابی می شود.

روش ارزیابی و درمان به روش دنور

فرآیند ارزیابی در این روش با استفاده از یک چک لیست استاندارد انجام می شود. چک لیست ارزیابی مدل زودهنگام دنور شامل 4 سطح می باشد که متناسب با سن کودک، ارزیابی انجام می شود. بازه سنی هر سطح از چک لیست به شرح زیر است:

• سطح 1 (12 تا 18 ماه)
• سطح 2 (18 تا 24 ماه)
• سطح 3 (24 تا 36 ماه)
• سطح 4 (36 تا 48 ماه)

پس از ارزیابی و تعیین سطح کودک، اهداف درمانی متناسب با شرایط کودک برای 12 هفته (3 ماه) توسط ارزیاب تعیین شده و مداخلات در جهت رسیدن به این اهداف و مسلط شدن کودک بر آنها انجام می شود. هر 12 هفته مجدد کودک ارزیابی می شود و اهداف جدید تعیین می شوند.

به طور کلی، نشان داده شده است که مدل دنور برای بهبود ارتباطات اجتماعی، توانایی های شناختی و رفتار انطباقی در کودکان خردسال موثر است. با این حال، توجه به این نکته مهم است که مداخلات اولیه مانند مدل دنور زمانی مؤثرتر هستند که در زودترین زمان ممکن، در دوره بحرانی رشد و یادگیری مغز در کودکان خردسال اجرا شوند