اختلال یکپارچگی حسی (SID)، همچنین به عنوان اختلال پردازش حسی (SPD) شناخته می شود، وضعیتی است که بر نحوه پردازش اطلاعات حسی توسط سیستم عصبی تأثیر می گذارد. در کودکان مبتلا به  اختلال یکپارچگی حسی، مغز آنها ممکن است برای تفسیر و پاسخ مناسب به محرک های مختلف محیط دچار مشکل شود. این می تواند منجر به چالش هایی در زندگی روزمره شود و بر رشد کلی کودک تأثیر بگذارد. در این مقاله، جنبه‌های کلیدی اختلال یکپارچگی حسی در کودکان، از علائم آن تا درمان حسی را بررسی خواهیم کرد.

یکپارچگی حسی کودکان چیست؟

یکپارچگی حسی به توانایی مغز برای سازماندهی و تفسیر اطلاعات دریافتی از طریق حواس اشاره دارد. این حواس عبارتند از لامسه، چشایی، بویایی، بینایی، صدا و حرکت. برای کودکان مبتلا به  اختلال حسی، ادغام این ورودی‌های حسی ممکن است مختل شود و منجر به مشکلاتی در سازگاری با محیط اطرافشان شود.

علائم اختلال یکپارچگی حسی در کودکان

1. واکنش بیش از حد: برخی از کودکان ممکن است بیش از حد به محرک های خاصی مانند نورهای روشن، صداهای بلند یا بافت های خاص حساس باشند. این می تواند منجر به واکنش های شدید، از جمله اجتناب یا ناراحتی شود.
2. کم پاسخگویی: برعکس، برخی از کودکان ممکن است عدم پاسخگویی به محرک های حسی را نشان دهند و برای ثبت و پاسخ مناسب به ورودی های حسی شدیدتر یا مکرر نیاز دارند.
3. مهارت های حرکتی ضعیف: کودکان مبتلا به مشکل حسی ممکن است با هماهنگی و مهارت های حرکتی مشکل داشته باشند و بر فعالیت هایی مانند دویدن، پریدن و نوشتن تأثیر بگذارند.
4. مشکلات رفتاری: مشکلات در پردازش حسی می تواند به صورت مسائل رفتاری، از جمله تکانشگری، اضطراب، یا فروپاشی ظاهر شود، زیرا کودک سعی می کند با احساسات طاقت فرسا کنار بیاید.

انواع اختلالات حسی کودکان

اختلالات یکپارچگی حسی یا پردازش حسی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود: بیش حسی یا هایپرسنس (over-responsivity)، کم حسی یا هایپو سنس (under-responsivity)، و جستجوی حسی (sensory-seeking). که هر دسته با واکنش‌های مختلف به محیط و ورودی‌های حسی مشخص می‌شود.

تفاوت اختلال یکپارچگی حسی و اتیسم

اگرچه کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است از بهم ریختگی حسی در کودک رنج ببرند، اما مشکلات حسی به تنهایی نمی‌توانند نشان دهنده و به معنای اوتیسم تشخیص داده شوند. اوتیسم یک اختلال گسترده‌تر است که به جز اختلالات حسی، شامل چالش‌های اجتماعی، رفتارهای کلیشه ای و مشکلات رفتاری نیز می‌شود. برای تشخیص اتیسم تست های استانداردی وجود دارد که میتوانید در اینجا مشاهده کنید: تست غربالگری گارس – تست غربالگری ام چت MCHAT-R/F – تست غربالگری اتیسم  STAT

یکپارچگی حسی در کودکان بیش فعال

اختلال یکپارچگی حسی در کودکان بیش‌فعال می‌تواند تأثیراتی بر رفتار آنها داشته باشد. بیش حسی و یا کم حسی در مواجهه با ورودی‌های حسی مختلف ممکن است با عدم تمرکز، بیش‌فعالی، و چالش‌های تعامل اجتماعی در کودکان بیش‌فعال همراه باشد. این مشکلات حسی می‌توانند به دلیل حساسیت یا عدم حساسیت به محیط اطراف، وارد شوند و درک واقعی از محیط را مختلف از همسالانشان کنند. این تداخل در پردازش حسی می‌تواند به بی‌توجهی، تحرکت بیش از ‌اندازه، و مشکلات رفتاری دیگر منجر شود که با ویژگی‌های ADHD هماهنگ باشند. این تداخلات در مهارت‌های حسی می‌توانند تأثیرات گسترده‌ای بر رفتار کودکان بیش‌فعال داشته باشند و نیاز به توجه و درمان حسی برای بیش فعالی را ایجاد کنند.

تشخیص و ارزیابی مشکل حسی کودک

تشخیص اختلال یکپارچگی حسی شامل یک ارزیابی کامل توسط متخصصان پزشکی مانند کاردرمانگران است. این ارزیابی ها اغلب شامل مشاهدات، مصاحبه با والدین و معلمان و آزمون های استاندارد شده برای شناسایی چالش های حسی خاص است. یکی از شناخته شده ترین و بهترین تست ارزیابی مشکل حسی کودک تست نیمرخ حسی می باشد که تیم پایش تکامل رسان بصورت اختصاصی و متناسب با استاندارد های جهانی از این تست برای بررسی شرایط کودک و تنظیم برنامه درمانی کمک می گیرد.

درمان اختلال حسی کودکان

برخی درمان اختلال پردازش حسی که در سنین طلایی برای کودک با مشکل حسی ارائه می شود شامل موارد زیر است:

• کاردرمانی حسی/ کاردرمانی حسی حرکتی: کاردرمانی یک روش درمان اولیه برای کودکان با مشکل حسی است. کاردرمانگران با کودکان کار می کنند تا توانایی آنها در پردازش و پاسخ مناسب به ورودی های حسی را بهبود بخشند. درمان ها ممکن است شامل فعالیت هایی باشد که طیف وسیعی از تجربیات حسی را ارائه می دهد.
• رژیم های غذایی حسی: اینها برنامه های فعالیت شخصی هستند که برای کمک به کودکان در تنظیم پاسخ های حسی خود طراحی شده اند. هدف، ایجاد تعادلی از ورودی حسی در طول روز است تا به کودک کمک کند متمرکز و آرام بماند.
• اصلاحات محیطی: تنظیمات ساده در محیط کودک، مانند فراهم کردن فضایی آرام یا استفاده از ابزارها و تجهیزات حسی، می تواند تفاوت قابل توجهی در مدیریت علائم اختلال حسی کودک ایجاد کند.
• آموزش والدین و معلمان: آموزش والدین و معلمان در مورد اختلالات یکپارچگی حسی و نحوه حمایت از کودکان با این مشکل بسیار مهم است. استراتژی ها را می توان هم در خانه و هم در محیط های آموزشی اجرا کرد.
• درمان اختلالات حسی از طریق بازی: درمان اختلالات حسی از طریق بازی یک رویکرد موثر و جذاب برای کودکان با این اختلال است. این رویکرد، از طریق فعالیت‌های بازی که به ویژگی‌های حسی کودکان توجه دارند، سعی در بهبود پردازش حسی و تعادل آنها دارد. از بازی‌های حسی‌تحریکی گرفته تا بازی‌های مهارت اجتماعی، این رویکرد به کودکان این امکان را می‌دهد تا به طور طبیعی و در محیطی هیجان انگیز، با ورودی‌های حسی ارتباط برقرار کنند.

کلام آخر

اختلال یکپارچگی حسی می تواند چالش هایی را برای کودکان و خانواده های آنها ایجاد کند و حتی در آینده به اختلال پردازش حسی در بزرگسالان تبدیل شود، اما با درک صحیح و مداخلات، می توان به طور موثر به این چالش ها پرداخت. شناسایی زودهنگام و درمان‌های مناسب نقش مهمی در کمک به کودکان مبتلا به اختلالات پردازش حسی  دارند تا مهارت‌های لازم را برای گذر از دنیای خود و داشتن زندگی رضایت‌بخش ایجاد کنند. رسان تیم با ارتقاء آگاهی و ارائه حمایت، به ایجاد محیطی کمک می کند که بهزیستی و موفقیت کودکان مبتلا به اختلال یکپارچگی حسی را تقویت می‌کند.