راه های افزایش ارتباط چشمی در کودکان مبتلا به اتیسم

ارتباط چشمی یا Eye Contact یکی از مؤلفه‌های مهم در برقراری ارتباطات اجتماعی است که از دوران کودکی در اکثر کودکان به طور طبیعی ایجاد می شود. این مهارت برای کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است به طور طبیعی ایجاد نشده و چالش‌برانگیز است، در نتیجه مشکلاتی در درک و استفاده از آن ایجاد کند که یکی از نشانه های مهم و اولیه در تشخیص اختلال طیف اتیسم محسوب می شود. در این مقاله، راهکارهایی برای افزایش ارتباط چشمی در کودکان مبتلا به اتیسم بررسی می شود تا به والدین و مربیان کمک کند تا بهبود مهارت های اجتماعی و ارتباطی کودک خود را تسهیل کنند.

آشنایی با ویژگی های اتیسم و چالش های ارتباط چشمی

کودکان مبتلا به اتیسم اغلب با چالش‌های متعددی در برقراری ارتباط چشمی مواجه هستند که این موضوع می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. دلایل عدم برقراری تماس چشمی در اتیسم می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که یکی از دلایل اصلی این رفتار، حساسیت های حسی است که این کودکان تجربه می‌کنند. برای بسیاری از آن ها، تماس چشمی ممکن است به‌دلیل تحریک بیش از حد حسی، ناراحت‌کننده یا حتی دردناک باشد. این حساسیت ها می‌تواند باعث شود که آن‌ها از نگاه کردن مستقیم به چشمان دیگران اجتناب کنند تا از احساس ناراحتی یا اضطراب جلوگیری کنند.

علاوه بر این، کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است در پردازش اطلاعات اجتماعی دچار مشکل باشند. آن‌ها ممکن است درک نکنند که تماس چشمی بخش مهمی از ارتباطات اجتماعی است یا ممکن است نتوانند به راحتی نشانه‌های اجتماعی را تفسیر کنند. این عدم درک می‌تواند منجر به اجتناب از تماس چشمی شود، زیرا آن‌ها ممکن است ندانند که این رفتار چه اهمیتی در تعاملات اجتماعی دارد.

احساس ناراحتی در موقعیت‌های اجتماعی نیز یکی دیگر از دلایل اجتناب از تماس چشمی است. کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است در موقعیت‌های اجتماعی احساس اضطراب یا سردرگمی کنند، به‌ویژه زمانی که مجبور به تعامل با افراد ناآشنا یا در محیط‌های شلوغ و پرسر و صدا هستند. این اضطراب می‌تواند باعث شود که آن‌ها از تماس چشمی اجتناب کنند تا از فشار اجتماعی و احساس ناراحتی دوری کنند.

ارتباط چشمی در نوزاد از کی شروع می شود؟

ارتباط چشمی نوزاد معمولاً از حدود شش تا هشت هفتگی شروع می‌شود. در این زمان، نوزاد قادر است چهره والدین را تشخیص دهد و برای مدت کوتاهی به چشم‌های آن‌ها خیره شود. این مهارت به تدریج رشد می‌کند و در سه تا چهار ماهگی، نوزاد تعامل چشمی پایدارتری برقرار کرده و به لبخند و حرکات چهره‌ای واکنش نشان می‌دهد. ارتباط چشمی یکی از نشانه‌های مهم رشد شناختی و اجتماعی نوزاد است و به برقراری پیوند عاطفی قوی‌تر با والدین کمک می‌کند.

اگر نوزاد تا دو ماهگی هیچ تلاشی برای برقراری ارتباط چشمی نکند یا تا سه تا چهار ماهگی همچنان به چهره‌ها و چشم‌ها بی توجه باشد، می تواند نشانه‌ای از یک تأخیر رشدی باشد. همچنین، اگر نوزاد در شش ماهگی به لبخند یا تلاش های والدین برای جلب توجه چشمی واکنش نشان ندهد، بهتر است با پزشک متخصص اطفال یا روانپزشک کودک مشورت شود. این موارد می توانند در برخی موارد به مشکلات بینایی، شنوایی، یا حتی اختلالات عصبی مانند اوتیسم مرتبط باشند، اما همیشه جای نگرانی نیست و بررسی تخصصی می‌تواند وضعیت را روشن کند.

روش های افزایش تماس چشمی در کودک اتیسم

افزایش ارتباط چشمی در کودکان مبتلا به اتیسم نیازمند صبر، دقت و استفاده از روش‌های متناسب با ویژگی‌های فردی هر کودک است. با استفاده از روش های تدریجی، پاداش دهی یا تقویت مثبت، بازی های جذاب و کاهش اضطراب های اجتماعی، می توان این مهارت را بهبود بخشید. همچنین، ایجاد الگوهای مثبت و تقویت مهارت های غیرکلامی دیگر می‌تواند تأثیر بسزایی در ایجاد تعاملات اجتماعی موفق و مؤثر در آینده داشته باشد. در ادامه به بررسی هر کدام از این روش ها می پردازیم:

استفاده از روش های تدریجی برای افزایش ارتباط چشمی

برای کمک به این کودکان، مهم است که روش هایی خاص و متناسب با ویژگی های فردی آن ها به کار گرفته شود. یکی از روش های مؤثر در افزایش ارتباط چشمی، استفاده از رویکرد تدریجی است. به این معنی که کودک به طور تدریجی با تمرینات ساده تر شروع کرده و با گذشت زمان به چالش‌های پیچیده تر روبرو می‌شود. به عنوان مثال، می توانید از کودکتان بخواهید که به مدت چند ثانیه به چشم شما نگاه کند و سپس مدت زمان آن را به تدریج افزایش دهید.

این روش به کودک کمک می‌کند تا احساس راحتی بیشتری در انجام این کار پیدا کند. این تمرین‌ها باید در محیطی امن و بدون فشار انجام شوند تا کودک احساس راحتی کند. همچنین، استفاده از ابزارهای بصری مانند تصاویر یا داستان های اجتماعی می‌تواند به کودک کمک کند تا اهمیت تماس چشمی را درک کند و آن را به عنوان بخشی از تعاملات اجتماعی بپذیرد.

پاداش دهی مثبت و انگیزشی برای افزایش ارتباط چشمی

استفاده از پاداش‌های مثبت می تواند برای کودکان مبتلا به اتیسم بسیار مؤثر باشد. هر بار که کودک به چشمان شما نگاه کرد یا تلاش کرد ارتباط چشمی برقرار کند، او را تحسین کرده و با پاداش هایی مانند کلمات تشویقی، بازی یا خوراکی‌های مورد علاقه اش، به او انگیزه دهید. این پاداش‌ها موجب تقویت رفتارهای مثبت و افزایش تمایل کودک به ادامه تمرینات می شود.
علاوه بر این، ایجاد محیطی حمایت‌کننده و درک کننده برای این کودکان بسیار مهم است. والدین، مربیان و درمانگران باید با صبر و حوصله با این کودکان کار کنند و به آن ها اجازه دهند تا در زمان مناسب و با سرعت خودشان به سمت برقراری تماس چشمی پیش بروند.

افزایش تماش چشمی با استفاده از بازی های ارتباطی

بازی ها و فعالیت های ساده می توانند نقش مهمی در تقویت ارتباط چشمی ایفا کنند. برای مثال، بازی تماس چشمی “نگاه کن و بگو” یا “تقلید چهره” می‌توانند کودک را به تمرین نگاه کردن به صورت و چشم های شما ترغیب کنند. بازی هایی که نیاز به تعامل اجتماعی دارند، مانند بازی های با توپ یا انواع معماهای تصویری، می‌توانند فرصتی مناسب برای افزایش زمان برقراری ارتباط چشمی فراهم کنند.

کاهش تنش ها و اضطراب های اجتماعی

بسیاری از کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است در موقعیت های اجتماعی دچار اضطراب شوند و همین امر موجب اجتناب از ارتباط چشمی گردد. برای کاهش این اضطراب ها، ایجاد محیطی آرام و حمایت‌کننده ضروری است. صحبت کردن با کودک در محیط هایی که برای او راحت است، مانند خانه یا مکان‌هایی که کمتر شلوغ هستند، می‌تواند به کاهش استرس کمک کند. همچنین، استفاده از روش‌های آرام سازی مانند تنفس عمیق و آرام، می‌تواند کودک را برای تمرینات ارتباطی آماده کند. در این مقاله از سایت می توانید روش های آرام سازی را آموزش ببینید.

استفاده از فناوری و ابزارهای کمکی

امروزه تکنولوژی می‌تواند نقش قابل توجهی در بهبود مهارت های اجتماعی کودکان مبتلا به اتیسم ایفا کند. استفاده از برنامه ها و بازی های آموزشی که بر تمرین مهارت های اجتماعی تمرکز دارند، می‌تواند به کودک کمک کند تا ارتباط چشمی را به طور جذاب و سرگرم‌کننده بیاموزد. این ابزارها اغلب شامل تصاویر، انیمیشن ها و صداهایی هستند که توجه کودک را جلب کرده و او را تشویق می‌کنند تا بیشتر به چشمان دیگران نگاه کند.

ایجاد الگوهای مثبت برای بهبود ارتباط چشمی

کودکان مبتلا به اتیسم معمولاً از طریق مشاهده یاد می گیرند. بنابراین، مهم است که والدین و مربیان خود نیز به عنوان الگوی ارتباط چشمی عمل کنند. زمانی که شما با کودک صحبت می‌کنید، مطمئن شوید که او می‌تواند به راحتی چشم های شما را ببیند و به آن ها توجه کند. این کار موجب می شود که کودک رفتار شما را تقلید کند و به طور طبیعی به برقراری ارتباط چشمی تمایل پیدا کند.

تقویت مهارت های غیرکلامی دیگر

ارتباط چشمی تنها یکی از اجزای مهم ارتباطات غیرکلامی است و تقویت سایر مهارت های غیرکلامی می‌تواند نقش کلیدی در بهبود تعاملات اجتماعی کودکان، به ویژه کودکان مبتلا به اتیسم، ایفا کند. مهارت هایی مانند زبان بدن، حالات چهره و تن صدا، همگی بخش‌های اساسی ارتباطات غیرکلامی هستند که به افراد کمک می‌کنند تا احساسات، نیات و پیام‌های خود را به شیوه‌ای مؤثر منتقل کنند. برای کودکان مبتلا به اتیسم، که ممکن است در درک و استفاده از این نشانه‌ها دچار مشکل باشند، تقویت این مهارت‌ها می‌تواند به بهبود قابل توجهی در تعاملات اجتماعی آن‌ها منجر شود.

نتیجه‌گیری

در نهایت، درک این نکته ضروری است که هر کودک مبتلا به اتیسم منحصر به فرد است و ممکن است دلایل متفاوتی برای اجتناب از تماس چشمی داشته باشد. بنابراین، رویکرد های حمایتی باید به گونه ای طراحی شوند که نیازها و ترجیحات فردی هر کودک مبتلا به اتیسم را در نظر بگیرند. با استفاده از روش های مناسب و حمایت های لازم، می توان به این کودکان کمک کرد تا در تعاملات اجتماعی خود احساس راحتی بیشتری کنند و به تدریج مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند.