روش های آرام سازی برای کودکان با اختلالات مختلف، به ویژه اتیسم

کودکان با اختلالات عصبی رشدی، به ویژه آن هایی که در طیف اتیسم قرار دارند، اغلب با چالش های حسی، هیجانی و ارتباطی مواجه هستند. این چالش ها می توانند منجر به اضطراب، تحریک پذیری و رفتارهای چالش برانگیز شوند. یکی از اهداف اصلی تیم های توانبخشی کمک به این کودکان برای مدیریت استرس و دستیابی به آرامش و کاهش رفتارهای بهم ریختگی و پرخاشگری است. در این مقاله، به بررسی روش های مؤثر آرام سازی برای کودکان با اختلالات مختلف، به ویژه اتیسم، می پردازیم.

آشنایی با انواع روش های آرام سازی کودکان

تکنیک های آرام سازی به مجموعه‌ای از تکنیک ها و مداخلات روان‌شناختی، فیزیولوژیکی و حسی گفته می شود که با هدف کاهش تنش، تنظیم هیجانات و بهبود سازگاری عصبی-روانی به کار می روند. این روش ها معمولاً بر فعال سازی سیستم پاراسمپاتیک تأکید دارند تا ضربان قلب را کاهش داده، تنفس را منظم کنند و پاسخ های استرس را تعدیل نمایند. در کودکان، به‌ویژه آن هایی که دچار اختلالاتی مانند اوتیسم، اضطراب یا نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) هستند، این تکنیک ها به بهبود تمرکز، کاهش تحریک‌پذیری و افزایش احساس امنیت کمک می‌کنند. استفاده از روش‌های آرام سازی می‌تواند به بهبود تمرکز، کاهش استرس و افزایش احساس امنیت در آن‌ها کمک کند. این روش ها بسته به نیاز هر کودک متفاوت بوده و شامل تکنیک های حسی، تنفسی، حرکتی، محیطی و… می‌شوند که در ادامه به بررسی آن‌ها می پردازیم:

ارتباط فعالیت های حسی و آرام کردن کودک

کودکان با اتیسم اغلب دارای تفاوت های حسی هستند و ممکن است به محرک های محیطی مانند صدا، نور یا لمس بیش ازحد حساس باشند. استفاده از فعالیت های حسی می تواند به آن ها کمک کند تا سیستم عصبی خود را تنظیم کنند.

• جعبه حسی (Sensory Box) : شامل اشیایی مانند توپ های نرم، برس های حسی، اسباب بازی های جویدنی و مواد با بافت های مختلف می باشد. این جعبه می تواند به کودک کمک کند تا با لمس و بازی با این اشیا، از لحاظ حسی تحریک شده و در ادامه یکپاچگی اتفاق افتاده که باعث می شود آرامش پیدا کند.
• وزنه های سنگین: یکی از روش های معمول و محبوب بین کاردرمانگران استفاده از وزنه های سنگین برای تحریک حس عمقی کودک می باشد. استفاده از پتوهای سنگین یا جلیقه های وزنه دار می تواند فشار عمیقی ایجاد کند که به کاهش اضطراب و بهبود تمرکز کمک می کند.

تمرینات تنفسی و آرام سازی

تمرینات تنفسی ساده می تواند به کودکان کمک کند تا در مواقع استرس، خود را آرام کنند که شامل موارد زیر است:

• تنفس شکمی: به کودک آموزش دهید تا به آرامی از طریق بینی نفس بکشد و شکم خود را مانند یک بادکنک پر کند، سپس به آرامی از طریق دهان نفس را بیرون دهد.
• شمارش تنفس: از کودک بخواهید تا با هر دم و بازدم، شمارش کند (مثلاً تا ۴ بشمارد). این کار به او کمک می کند تا بر تنفس خود تمرکز کند و ذهنش را از عوامل استرس زا دور کند.

فعالیت های حرکتی و کاهش اضطراب

حرکت های ریتمیک و تکراری می توانند به کودکان کمک کنند تا احساس امنیت و آرامش کنند: مانند تاب خوردن که استفاده از تاب های درمانی یا صندلی های گهواره ای می تواند اثر آرام بخشی داشته باشد و در جلسات درمانی کاردرمانی بسیار مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین فعالیت های فیزیکی سبک مانند پیاده روی یا دویدن می توانند به کاهش تنش و بهبود خلق وخو کمک کنند.

رفتار بر اساس برنامه ریزی و ساختار

کودکان با اتیسم اغلب به ساختار و پیش بینی پذیری نیاز دارند. بسیاری از مطالعات جدید اذعان دارند که ایجاد یک برنامه روزانه منظم می تواند به کاهش اضطراب و افزایش احساس امنیت در کودکان به خصوص کودکان مبتلا به اتیسم کمک کند. روش هایی که به این فرآیند کمک می کنند شامل موارد زیر است:

• استفاده از برنامه های بصری: تصاویر یا نمادها می توانند به کودک کمک کنند تا بداند چه فعالیت هایی در طول روز انجام خواهد شد.
• زمان بندی برای استراحت: اطمینان حاصل کنید که کودک زمان کافی برای استراحت و بازی آرام در طول روز دارد.

موسیقی درمانی برای کمک به آرام کردن کودک

موسیقی می تواند تأثیر عمیقی بر سیستم عصبی کودکان داشته باشد. پخش موسیقی با ریتم آهسته، آرام بخش و ملودی ملایم می تواند به کاهش اضطراب کمک کند. استفاده از سازهایی مانند طبل های کوچک یا زیلوفون می تواند به کودک کمک کند تا احساسات خود را از طریق موسیقی بیان کند.

تکنیک های تصویرسازی ذهنی برای آرامبخشی بدون دارو

تصویرسازی ذهنی می تواند به کودکان کمک کند تا در مواقع استرس، خود را در یک محیط آرام و امن تصور کنند.

• داستان های آرام بخش: از کودک بخواهید چشمانش را ببندد و یک داستان آرام بخش درباره یک مکان امن (مانند ساحل یا جنگل) را تصور کند.
• رنگ آمیزی: فعالیت های هنری مانند رنگ آمیزی یا نقاشی می توانند به کودک کمک کنند تا احساسات خود را بیان کرده و آرامش پیدا کنند. در مواقع لزوم می توانید کودک را به سمت این کار هدایت کنید تا چیزی که او را عصبی و اذیت کرده به تصویر بکشد که این خود نوعی برون ریزی و ارتباط با دنیای کودک به روش آن هاست.

استفاده از حیوان خانگی در کاهش اضطراب کودک، حیوانات درمانی

تعامل با حیوانات می تواند اثرات آرام بخشی داشته باشد. در سال های اخیر مطالعات گسترده ای در زمینه تاثیر پت یا حیوان خانگی در اتیسم انجام شده که در نتیجه این مداخلات آمده، حضور یک سگ آموزش دیده می تواند به کاهش اضطراب و بهبود تعاملات اجتماعی کمک کند. همچنین مراقبت از حیوانات خانگی کوچک مانند خرگوش یا همستر می تواند احساس مسئولیت و آرامش را در کودک ایجاد کند.

کلام آخر

آرام سازی کودکان با اختلالات مختلف، به ویژه اتیسم، نیازمند رویکردی فردی و متناسب با نیازهای هر کودک است. ترکیبی از روش های حسی، حرکتی، تنفسی و هنری می تواند به این کودکان کمک کند تا استرس خود را مدیریت کرده و احساس آرامش کنند. مقاله حاضر با دیدگاه توانبخشی و کاردرمانی آماده شده که به نظر می رسد بسیاری از این روش ها علاوه بر کودکان برای بسیاری از بزرگسالان که با اضطراب و بهم ریختگی درگیرند قابل استفاده است. لازم به ذکر است درک نیازهای منحصر به فرد هر کودک و تطبیق روش ها با ترجیحات و توانایی های او، کلید موفقیت در این فرآیند است. با استفاده از این روش ها، می توانیم به کودکان کمک کنیم تا در دنیایی که گاهی برای آن ها overwhelming یا به عبارتی نفس گیر و طاقت فرسا به نظر می رسد، احساس امنیت و آرامش کنند.